Rannsóknir

Íslensk miðaldasaga er eitt meginrannsóknasviða deildarinnar. Áherslur kennara á sviðinu, Sverris Jakobssonar og Viðars Pálssonar, beinast einkum að hugmyndasögu, valdasögu, réttarsögu, sagnaritun og alþjóðlegu samhengi íslenskrar miðaldamenningar. Meðal yfirstandandi rannsóknaverkefna og samstarfs sem þeir leiða eða taka þátt í má nefna:

• Víkingar í austurvegi, alþjóðlegt og þverfaglegt rannsóknarverkefni leitt af Sverri Jakobssyni.
• Oddarannsókn, styrkt af Ritmenningu íslenskra miðalda (RÍM) og bæði Sverrir og Viðar eru þátttakendur í.
• Staðarhóll í Dölum, styrkt af RÍM og Sverrir tekur þátt í.
• Narrative Perspectives on Constructed Spaces in Old Norse Literature, sem Sverrir tekur þátt í og er í samvinnu við Árósarháskóla og Háskólann í Zürich
• Samhengi Kristinréttar Árna Þorlákssonar, styrkt af Rannsóknasjóði (RANNIS) og leitt af Viðari Pálssyni og Anders Winroth (Oslóarháskóla) í samvinnu við Elizabeth Walgenbach.
• Dominican Resonances, alþjóðlegt rannsóknarverkefni um Jón Halldórsson Skálholtsbiskup og Viðar er þátttakandi í. Stýrt af Miðaldastofu Háskóla Íslands.

Rannsóknir undanfarinna ára hafa snúist um stjórnsýslusögu og réttarfar frá 16. til 18. aldar, landbúnaðarsögu, hugarfar alþýðu, menningarviðleitni yfirstéttar og ímynd Íslands eins og hún birtist í ritum erlendra ferðamanna og höfunda. Kennarar sem sinna tímabilinu frá miðri 16. öld fram í byrjun 19. aldar eru Kristjana Kristinsdóttir, Már Jónsson, Sumarliði R. Ísleifsson og Guðmundur Jónsson.

• Heimsins hnoss. Söfn efnismenningar, menningararfur og merking, öndvegisverkefni styrkt af Rannsóknasjóði (RANNIS).
• Undirstöður landbúnaðarsamfélagsins. Fjölskylda og heimilisbúskapur á Íslandi í byrjun 18. aldar, þverfagleg rannsókn sagnfræðinga og landfræðinga styrkt af Rannsóknasjóði (RANNIS).

Meðal rannsóknarefna í stjórnmála- og hugmyndasögu eru saga valds og andófs, lýðræði og þingræði, kyn og vald, tengsl menningar, valds og sjálfsmynda, stjórnmála- og hugmyndastefnur, pólitískar og félagslegar hreyfingar s.s. verkalýðshreyfing, nýlendustefna og síðnýlendustefna, tengsl sögu og minnis, þjóðernisstefna og þjóðernisvitund, utanríkismál og alþjóðasamskipti, hermál og saga norðurslóða. Kennarar sem rannsaka stjórnmála- og hugmyndasögu eru einkum Guðmundur Hálfdanarson, Guðmundur Jónsson, Ragnheiður Kristjánsdóttir, Sumarliði R. Ísleifsson og Valur Ingimundarson.

Félags- og hagsaga rannsakar lífshætti og vinnu fólks í fortíðinni, breytingar á efnahagslífi og félagslegu skipulagi samfélagsins. Rannsóknir á sviðinu eru einkum stundaðar af Guðmundi Jónssyni og Má Jónssyni. Helstu viðfangsefni eru saga fjölskyldu og hjónabands, galdramál á 17. öld, efnismenning, saga mataræðis og hungursneyða, velferðarsamfélagið, hagvöxtur, hagþróun og utanríkisviðskipti. Stærri rannsóknarverkefni og þátttaka í rannsóknanetum á undanförnum árum eru:

• Saga utanríkisverslunar Íslands, samstarfsverkefni sagnfræðikennara sem lauk með útgáfu bókarinnar Líftaug landsins. Saga íslenskrar utanlandsverslunar 900-2010 (2017).
• Heimsins hnoss. Söfn efnismenningar, menningararfur og merking, þverfræðileg rannsókn styrkt af Rannsóknasjóði (RANNIS), m.a. á dánarbúum á 18. og 19. öld. Már Jónsson
• Undirstöður landbúnaðarsamfélagsins. Fjölskylda og heimilisbúskapur á Íslandi í byrjun 18. aldar, þverfagleg rannsókn sagnfræðinga og landfræðinga styrkt af Rannsóknasjóði (RANNIS). Guðmundur Jónsson leiðir verkefnið.

Í kvenna- og kynjasögu fléttast saman rannsóknir á sögu kvenna og kynja, karlmennsku, kvenleika. Rannsóknir kvenna- og kynjasögu teygja anga sína inn á öll svið sagnfræðinnar og hafa m.a. snúist um stöðu, völd og áhrif kvenna á miðöldum, karllæga sagnaritun, samspil kyngervis og þjóðernis, menntunar og stjórnmála, svo nokkuð sé nefnt. Erla Hulda Halldórsdóttir og Ragnheiður Kristjánsdóttir Af nýlegum viðamiklum verkefnum sem tengjast námsbrautinni má nefna rannsóknarverkefnið Í kjölfar kosningaréttar. Félags- og menningarsöguleg rannsókn á konum sem pólitískum gerendum 1915-2015  og bókina Konur sem kjósa. 

Einsaga hefur fyrst og fremst tilvísun til einstaklingsins sem sögulegrar veru, fyrirbæra sem eru einstök í sjálfum sér, og smárra landfræðilegra eininga eins og þorpsins, bæjarins og svo framvegis. Einsagan vísar í einstakling, einstaka atburði eða litlar einingar. Sigurður Gylfi Magnússon hefur leitt rannsóknir í einsögu og fer fyrir Miðstöð einsögurannsókna. Miðstöðin gefur út Sýnisbók íslenskrar alþýðumenningar í samráði við Háskólaútgáfuna. Á vegum hennar eru unnin tvö verkefni:

• Heimsins hnoss. Söfn efnismenningar, menningararfur og merking, öndvegisverkefni styrkt af Rannsóknasjóði (RANNIS).

• Bíbí í Berlín, styrkt af Rannsóknasjóði (RANNIS).