Varði doktorsritgerð um fatlað alþýðufólk 1770-1936

Sólveig Ólafsdóttir hefur varið doktorsritgerð í sagnfræði við Sagnfræði- og heimspekideild Háskóla Íslands sem nefnist „Vald og vanmáttur. Eitt hundrað og ein/saga á jaðri samfélagsins 1770-1936“. Andmælendur við vörnina voru Íris Ellenberger, dósent við Háskóla Íslands, og Páll Björnsson, prófessor við Háskólann á Akureyri. Doktorsritgerðin var unnin undir leiðsögn Sigurðar Gylfa Magnússonar, prófessors við Hugvísindasvið Háskóla Íslands. Einnig voru í doktorsnefnd Guðrún V. Stefánsdóttir, prófessor við Menntavísindasvið, Ólafur Rastrick, dósent við Félagsvísindasvið, og Vilhelm Vilhelmsson, forstöðumaður Rannsóknaseturs HÍ á Norðurlandi vestra.

Steinunn Kristjánsdóttir, forseti Sagnfræði- og heimspekideildar, stjórnaði athöfninni sem fór fram í Hátíðasal í Aðalbyggingu Háskóla Íslands föstudaginn 10. júní síðastliðinn. Þetta var fyrsta doktorsvörnin við Háskóla Íslands sem er túlkuð á táknmál. (Smellið hér til að skoða myndir frá vörninni).

Um rannsóknina

Í rannsókninni Sólveigar er grafist fyrir um lífsþræði alþýðufólks sem myndi flokkast sem fatlað fólk í okkar samtíma. Það var gert með því að rýna í alls kyns opinberar heimildir, sem varðveittar eru á skjalasöfnum á Íslandi. Tímabilið sem rannsóknin nær til er 1770–1936 og fjallar um eitt hundrað og einn einstakling. Heimildir, sem urðu til hjá opinberum yfirvöldum, eru margvíslegar og afar umfangsmiklar. Í þeim var leitað svara við því hvernig hið opinbera tungutak mismunandi heimilda speglar hversdagslíf einstaklinganna, líkamlega og félagslega stöðu þeirra, samhengi og tilfinningalíf. Leitað er fanga úr fórum sagnfræði og þá sérstaklega aðferðafræði einsögunnar (e. microhistory) og fötlunarfræði (e. disability studies) og einkum út frá sjónarhorni gagnrýninnar fötlunarfræði (e. critical disability studies). Hugmyndin er að samþætta þessi tvö fræðasvið því þannig mætti leitast við að draga fram á sjónarsviðið nær ósýnilega fatlaða einstaklinga úr íslenskri fortíð. Helstu atriðin, sem þarf að hafa í huga við slíka rannsókn, eru einstaklingarnir sjálfir, æviferill þeirra, hvað þeir lögðu til samfélagsins og viðhorf samfélagsins til þeirra. Kvillar sem hrjáðu þá skilgreina þá ekki í samhengi þessarar rannsóknar. Slík nálgun kemur úr smiðju fötlunarfræðinnar. Þar sem þeir eru ekki lengur á lífi þarf að beita ýmsum aðferðum einsögunnar til að nálgast þessar upplýsingar úr fortíðinni.

Um doktorinn

Sólveig Ólafsdóttir lauk BA-prófi í sagnfræði og almennri bókmenntafræði frá Háskóla Íslands, MA-prófi í menningarstjórnun frá Háskólanum á Bifröst og MA-prófi í sagnfræði frá Háskóla Íslands. Sólveig var starfsmaður Íslendingabókar um árabil og síðar framkvæmdastjóri ReykjavíkurAkademíunnar ses. Hún gegnir nú stöðu nýdoktors innan rannsóknarverkefnis RANNÍS: Bíbí í Berlín.